Aanbod, productie en precursoren van drugs – actuele situatie in Europa (Europees Drugsrapport 2023)
Uit een analyse van de aanbodgerelateerde indicatoren voor veelgebruikte illegale drugs in de Europese Unie blijkt dat de beschikbaarheid voor alle soorten middelen hoog blijft.Op deze pagina vindt u een overzicht van het drugsaanbod in Europa, dat berust op de meest recente gegevens en verder is gebaseerd op de meest recente trends op het gebied van inbeslagnames van drugs en drugsdelicten en gegevens over drugsproductie en inbeslagnames van precursoren voor 2021.
Deze pagina maakt deel uit van het Europees Drugsrapport 2023, het jaarlijkse overzicht van EMCDDA over de drugssituatie in Europa.
Voor het laatst bijgewerkt op: 16 juni 2023
Grotere risico’s voor de volksgezondheid, de samenleving en het milieu als gevolg van de diversificatie van de productie van synthetische drugs
Uit een analyse van de aanbodgerelateerde indicatoren voor veelgebruikte illegale drugs in de Europese Unie blijkt dat de beschikbaarheid voor alle soorten middelen hoog blijft. Daarnaast wordt de markt thans gekenmerkt door de relatief wijdverbreide beschikbaarheid van een breder scala aan drugs, die vaak verkrijgbaar zijn met een hoge sterkte of zuiverheid. Het gaat onder meer om nieuwe dan wel nieuwere stoffen waarvan de gezondsheidsrisico’s zowel onder consumenten als in de wetenschap minder bekend zijn. Er is ook sprake van een toenemende diversiteit wat betreft de vormen waarin stoffen op de markt verkrijgbaar zijn en, in sommige gevallen, de toedieningswijze voor gebruik. Over het geheel genomen doen deze ontwikkelingen de bezorgdheid toenemen dat er een potentieel is voor breder gebruik van illegale stoffen in het algemeen en dat de risico’s in verband met sommige stoffen toenemen. Er wordt met name gevreesd dat mensen die drugs gebruiken een groter risico lopen op nadelige gezondheidsuitkomsten, waaronder intoxicaties en sterfgevallen, doordat ze, mogelijk onbewust, stoffen met een hogere sterkte of nieuwere stoffen gebruiken.
De globalisering van de werkwijzen van georganiseerde misdaadgroepen lijkt in belangrijke mate bij te dragen tot de ruime beschikbaarheid van drugs in Europa. Er zijn aanwijzingen dat Europese drugsproducenten en ‑handelaren nauwer betrokken zijn bij internationale criminele netwerken, wat leidt tot een grotere bestendigheid van de stroom van illegale drugs naar en vanuit de Europese Unie. Verschillende landen in Zuid-Amerika, West- en Zuid-Azië en Noord-Afrika blijven belangrijke herkomstregio’s van de illegale drugs die Europa binnenkomen, terwijl China en India nog steeds belangrijke herkomstlanden van nieuwe psychoactieve stoffen zijn, waarbij de rol van India voor sommige stoffen mogelijk belangrijker wordt. Drugsprecursoren en aanverwante chemische stoffen zijn volgens de meldingen eveneens vaak afkomstig uit China.
Er worden de laatste jaren nog steeds grote hoeveelheden drugs opgespoord die in intermodale scheepscontainers naar Europa worden gesmokkeld, wat erop wijst dat deze vorm van smokkel tijdens de pandemie niet ernstig verstoord werd. Elders zijn er aanwijzingen dat de markt zich grotendeels heeft aangepast aan verstoringen als gevolg van maatregelen die tijdens de pandemie werden ingevoerd en eventuele gevolgen van de huidige oorlog in Oekraïne. Een algemeen punt van zorg is dat de drugshandel zich steeds meer richt op de legitieme commerciële infrastructuur die een rol speelt bij de wereldwijde handel, onder meer in de vorm van gedocumenteerde pogingen om in toeleveringsketens te infiltreren en personeelsleden in sleutelposities aan te werven door middel van intimidatie of omkoping. Wetshandhavingsinstanties hechten dan ook steeds meer belang aan de aanpak van deze dreiging. Meer in het algemeen, en met name in landen in Europa waar grote hoeveelheden drugs worden binnengebracht of geproduceerd, groeit het besef bij beleidsmakers en het publiek dat de bestrijding van geweld en corrupte praktijken in verband met activiteiten op de drugsmarkt steeds belangrijker wordt.
De omvang en complexiteit van de productie van illegale drugs in Europa blijft toenemen en Europa blijft een productiegebied voor cannabis en synthetische drugs. De productie van cannabis is doorgaans bestemd voor Europees gebruik, terwijl synthetische drugs ook worden vervaardigd voor markten buiten de EU. In 2021 werden in de Europese Unie in totaal 434 laboratoria voor de productie van illegale synthetische drugs ontmanteld, waaronder enkele grootschalige installaties. Een overzicht van deze productielocaties bracht niet alleen de aanzienlijke bestaande capaciteit voor de productie van synthetische drugs in Europa aan het licht, maar ook de toenemende diversificatie van de productieprocessen die voor sommige drugs worden toegepast. Ten opzichte van 2020 nam het aantal laboratoria voor de productie van cocaïne en methamfetamine dat werd ontmanteld in 2021 toe. Voor amfetamine bleef het aantal stabiel, terwijl er voor locaties voor synthetische cathinonen een lichte daling werd waargenomen. Ook werden er een kwart minder MDMA-locaties opgespoord, wat mogelijk wijst op een verschuiving naar de productie van andere synthetische stoffen. Deze gegevens moeten echter met de nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd, zowel vanwege het mogelijke effect van de pandemie op politieacties en meldingen als vanwege het feit dat de relatieve doeltreffendheid van de rechtshandhaving bij het opsporen van productielocaties afhankelijk is van tal van factoren. De opsporing van afzonderlijke locaties voor de productie, extractie, versnijding en verpakking van cocaïne wijst er echter wel op dat de cocaïneproductie in Europa inmiddels een gevestigde criminele bedrijfstak is en dat er innovatievere methoden worden toegepast om de invoer van deze drug naar Europa te vergemakkelijken.
Dat er sprake is van innovatie van productieprocessen blijkt ook uit een aantal recente inbeslagnames van chemische stoffen die kunnen worden gebruikt om de precursoren te vervaardigen die nodig zijn om amfetamine, methamfetamine en MDMA te produceren en zo de controles die de beschikbaarheid van deze drugs moeten verminderen te omzeilen. Er bestaan ook voorbeelden van de handel in chemisch gemaskeerde synthetische cathinonderivaten die bedoeld zijn om na invoer te worden omgezet in cathinonen voor verkoop in de Europese Unie.
Hoewel dit niet vaak voorkwam, werden ook tussen 2017 en 2020 combinatielaboratoria of locaties waar meerdere drugs worden geproduceerd, opnieuw ontdekt. Hierbij gaat het doorgaans om locaties waar verschillende stimulerende drugs worden geproduceerd, zoals amfetamine of MDMA met methamfetamine. Vermeldenswaardig is dat in 2021 meer EU-lidstaten melding hebben gemaakt van de ontmanteling van productielocaties voor methamfetamine en de inbeslagname van precursoren voor de productie van methamfetamine, wat de vrees doet toenemen dat deze drug zich naar meer landen verspreidt. Hierbij dient te worden opgemerkt dat de productie van methamfetamine vaak bestemd is voor export naar lucratieve markten buiten de Europese Unie. Het toegenomen aantal opgespoorde laboratoria en inbeslagnames van precursoren wijst erop dat Polen waarschijnlijk een belangrijke locatie is voor de productie van synthetische cathinonen in Europa. Het blijft onduidelijk in hoeverre deze productie bestemd is voor Europese markten of voor export naar niet-Europese landen.
Het gebruik van een breder scala aan chemische stoffen om zowel nieuwe stoffen als verschillende syntheseprocessen voor meer gevestigde drugs te creëren, vormt een complexe uitdaging voor de douane, rechtshandhavers en de wetgever. De illegale productie van synthetische drugs binnen de Europese Unie, die bedoeld is voor de export en lokale markten, blijft een bron van gezondheidsrisico’s, zowel door consumptie van de potentieel gevaarlijke stoffen als door milieuschade die de productie ervan lokaal kan opleveren. Essentiële logistieke toeleveringsketens vormen een belangrijk doelwit voor infiltratie door georganiseerde misdaadgroepen. Pogingen om werknemers en ambtenaren te chanteren of om te kopen, met name het geweld en de corruptie die daarmee gepaard gaan, vormen een steeds belangrijker dimensie van de negatieve effecten van illegale drugsmarkten op de gemeenschap.
Belangrijkste gegevens en trends
Trends in het aanbod van drugs
-
Over het geheel genomen komt uit geïndexeerde trends naar voren dat de hoeveelheden van alle drugs die tussen 2011 en 2021 in de Europese Unie in beslag werden genomen, zijn toegenomen, met name in de afgelopen vijf jaar. Niettemin was er sprake van enige fluctuatie in de hoeveelheden amfetamine en methamfetamine die de afgelopen drie jaar zijn onderschept.
-
Tussen 2011 en 2021 waren de grootste stijgingen te zien voor cocaïne (+416 %), marihuana (+260 %), methamfetamine (+135 %), heroïne (+126 %), MDMA (+123 %), hasj (+77 %) en amfetamine (+42 %). Er bestaan in Europa grote consumentenmarkten voor deze drugs, maar de toename van de in beslag genomen hoeveelheden is waarschijnlijk ten minste voor een deel terug te voeren op de grotere rol die Europa speelt bij de productie, export en doorvoer van deze drugs.
-
Het interpreteren van trends inzake inbeslagnames van drugs wordt bemoeilijkt door het feit dat deze trends worden beïnvloed door politie- en rechtshandhavingsstrategieën en -prioriteiten, de mate waarin drugssmokkelaars erin slagen om opsporing te voorkomen en onderliggende veranderingen in beschikbaarheid en consumptie.
-
In 2021 werden in de Europese Unie ongeveer één miljoen inbeslagnames gemeld. Cannabisproducten werden het vaakst in beslag genomen en waren goed voor driekwart van het totale aantal inbeslagnames.
-
Voor de volgende drugs werd in 2021 een lager aantal inbeslagnames gemeld dan in 2011: hasj (−37 %), marihuana (−6 %), cocaïne (−3 %), amfetamine (−18 %) en heroïne (−40 %). Mogelijk is dit eerder een weerspiegeling van veranderende politiepraktijken dan van veranderingen in consumptiepatronen of in de beschikbaarheid van drugs.
-
De grootste stijgingen van het aantal inbeslagnames die tussen 2011 en 2021 werden waargenomen, betroffen methamfetamine (+121 %) en MDMA (+42 %).
De weergegeven geïndexeerde trends weerspiegelen de relatieve veranderingen in het aantal inbeslagnames over een periode van tien jaar, maar geven geen indicatie van de exacte aantallen.
De weergegeven geïndexeerde trends weerspiegelen de relatieve veranderingen in het aantal inbeslagnames over een periode van tien jaar, maar geven geen indicatie van de exacte aantallen.
MDMA-tabletten zijn omgerekend in massa-equivalenten door uit te gaan van een massa van 0,25 g MDMA per tablet.
Trends op het gebied van drugsdelicten
-
In 2021 werden in de Europese Unie naar schatting 1,5 miljoen drugsdelicten gemeld, een stijging van 24 % sinds 2011. Meer dan driekwart van deze delicten (77 % ofwel 1,1 miljoen) hield verband met gebruik of bezit voor eigen gebruik.
-
Bij iets minder dan 1 miljoen van de geschatte 1,5 miljoen drugsdelicten, waarvan 746 000 in verband met bezit of gebruik, 180 000 in verband met levering en 11 600 voor andere soorten delicten, wordt de bij het delict betrokken drug gemeld. De definities van delicten in verband met de levering van drugs kunnen van land tot land verschillen.
-
Met ongeveer 566 000 gemelde delicten in 2021 was cannabis goed voor meer dan driekwart van de delicten in verband met gebruik of bezit (76 %) waarbij de drug bekend is, en goed voor iets meer dan de helft ofwel 100 000 van de delicten in verband met de levering van drugs (55 %). Het feit dat de meeste delicten de levering en het bezit van cannabis betreffen, laat zien dat deze drug een leidende positie inneemt onder de illegale middelen, en getuigt tevens van het beleidsbelang van deze drug.
-
Het aantal drugsdelicten blijft voor alle drugs behalve heroïne hoger dan in 2011.
Gegevens voor delicten waarbij melding is gemaakt van de betrokken drug.
Gegevens voor delicten waarbij melding is gemaakt van de betrokken drug.
Gegevens voor delicten waarbij melding is gemaakt van de betrokken drug.
Gegevens over de productie en precursoren in de EU voor 2021
-
Cannabis: De EU-lidstaten meldden in 2021 11 600 inbeslagnames, met een totale hoeveelheid van 4,3 miljoen planten en 32,5 ton (2,8 miljoen planten en 50 ton in 2020).
-
Heroïne: In 2021 werden in de Europese Unie (Nederland) drie productielocaties voor heroïne ontmanteld (4 in 2020). België, Letland en Nederland meldden vier inbeslagnames van de chemische heroïneprecursor azijnzuuranhydride, met een totale hoeveelheid van 5 730 liter (5 110 liter in 2020).
-
Cocaïne: In 2021 meldden de EU-landen dat zij 34 cocaïnelaboratoria hadden ontmanteld (23 in 2020). Spanje meldde de ontmanteling van 16 cocaïnelaboratoria, België meldde 11 locaties die verband hielden met de verwerking van cocaïne en Nederland ontmantelde 7 laboratoria voor secundaire cocaïne-extractie (waaronder enkele grootschalige locaties). Daarnaast werden er in Nederland nog eens 14 locaties voor het versnijden en verpakken van cocaïne ontdekt. Enkele grote inbeslagnames van de chemische precursor kaliumpermanganaat in Nederland (637 kg, bij 2 inbeslagnames) en België (387 kg, bij 2 inbeslagnames) bevestigen dat bepaalde stappen in de productie van cocaïne op grote schaal in de Europese Unie plaatsvinden.
-
Amfetamine: In 2021 hebben zeven EU-lidstaten melding gemaakt van de ontmanteling van 105 amfetaminelaboratoria (102 in 2020): Duitsland (35), Nederland (32), Polen (25), België, Bulgarije en Spanje (4) en Zweden (1). In Duitsland en Polen omvatten de locaties onder andere omzettingslaboratoria waar amfetamineolie werd verwerkt tot poeder (respectievelijk 28 en 15 locaties). Volgens de Duitse autoriteiten komt de in de omzettingslaboratoria verwerkte olie meestal uit Nederland.
-
Methamfetamine: Twaalf EU-lidstaten meldden de ontmanteling van 261 methamfetaminelaboratoria (213 in 2020), waaronder meerdere middelgrote en grootschalige installaties in België (9) en Nederland (15). In Tsjechië werden in 2021 188 vooral kleinschalige tot middelgrote methamfetaminelaboratoria ontdekt (182 in 2020). In 2021 werden door 15 EU-lidstaten inbeslagnames van de precursoren efedrine en pseudo-efedrine gemeld met een totale hoeveelheid van 723 kg (zowel poeders als tabletten) (in 2020 955 kg door 12 EU-lidstaten).
-
Daarnaast werden in 2021 in de Europese Unie 5 100 liter BMK (4 750 liter in 2020) en 4,5 ton MAMDPA (gebruikt om PMK te maken voor de productie van MDMA) en 9,7 ton MAPA (gebruikt om BMK te maken voor de productie van amfetamine of methamfetamine) in beslag genomen.
-
MDMA: Nederland maakte in 2021 melding van 12 MDMA-laboratoria (21 in 2020), België van 2 en Frankrijk van 1. Locaties voor de productie van MDMA-tabletten werden gemeld door Polen (2) en Spanje (1). He aantal inbeslagnames van MDMA-precursoren steeg van 2 ton in 2020 naar 2,5 ton in 2021.
-
Cathinonen: In 2021 werden 15 productielocaties voor synthetische cathinonen ontmanteld (18 in 2020): 14 in Polen en 1 in Nederland, waaronder enkele grootschalige locaties. Op de locatie van het MDMA-laboratorium dat in 2021 in Frankrijk werd aangetroffen, werd ook 3-methylmethcathinon (3-MMC) verwerkt. In 2021 werd een hoeveelheid van 555 kg synthetische precursoren voor cathinon in beslag genomen, waarvan meer dan de helft in Polen (311 kg).
-
In 2019 heeft de Nederlandse politie 350 kg van de niet-gecontroleerde chemische analoog van 3-MMC N-acetyl-3-MMC (van Indiase oorsprong) in beslag genomen, die waarschijnlijk bestemd was om na invoer te worden omgezet in de verboden drug 3-MMC.
-
Overige drugs: Nederland meldde de ontmanteling van één ketaminelaboratorium.
-
Dumpingplaatsen: In 2021 werden in totaal 228 dumpingplaatsen voor afval en apparatuur in verband met de productie van drugs gemeld door België (24) en Nederland (204) (195 in 2020).
| Stof | In beslag genomen hoeveelheid |
|---|---|
| Glycidylderivaten van PMK (kg) | 1577 |
| Piperonal (kg) | <1 |
| PMK (l) | 895 |
| Safrol (l) | 2 |
| Stof | In beslag genomen hoeveelheid |
|---|---|
| APAA (kg) | 50 |
| APAAN (kg) | |
| Benzaldehyde (kg) | 11 |
| Benzylcyanide (kg) | 2006 |
| Glycidylderivaten van BMK (kg) | 737 |
| MAMDPA (kg) | 4464 |
| MAPA (kg) | 9650 |
| BMK (l) | 5098 |
| EAPA (l) | 86 |
| AIBN (kg) | 89 |
| Wijnsteenzuur (kg) | 4537 |
| Stof | In beslag genomen hoeveelheid |
|---|---|
| Azijnzuuranhydride (l) | 5731 |
| Stof | In beslag genomen hoeveelheid |
|---|---|
| NPP | 0 |
| Stof | In beslag genomen hoeveelheid |
|---|---|
| 2-bromo-4-chloorpropiofenon (kg) | 20 |
| 2-bromo-4-methoxypropiofenon (kg) | 291 |
| 2-bromo-4-methylpropiofenon (kg) | 139 |
| 4-methylpropiofenon (kg) | 105 |
| Stof | In beslag genomen hoeveelheid |
|---|---|
| Kaliumpermanganaat (kg) | 1098 |
| Ethylacetaat (l) | 26366 |
Brongegevens
De gegevens die worden gebruikt voor het genereren van infographics en grafieken op deze pagina zijn hieronder te vinden.
Over deze pagina
Aanbevolen citeerwijze: Europees Waarnemingscentrum voor drugs en drugsverslaving (2023), Europees Drugsrapport 2023: Trends en ontwikkelingen, https://www.emcdda.europa.eu/publications/european-drug-report/2023_nl
Identificatiecodes:
HTML: TD-AT-23-001-EN-Q
ISBN: 978-92-9497-865-3
DOI: 10.2810/161905